Inmiddels heb ik zo’n vijftien jaar interviewervaring. In die honderden interviews is het me misschien een of twee keer gebeurd dat
iemand niet van harte wilde vertellen. Iedereen wil gehoord worden, heb ik
geleerd. Als je maar echt luistert. En wat je dan soms te horen krijgt...
Vraag aan een willekeurig iemand: wil je jouw
persoonlijke verhaal vertellen aan een zaal vol onbekenden, inclusief details
waar je je eigenlijk voor schaamt? Nou nee, zullen ze zeggen, ik kijk wel mooi
uit. Toch is het met story listening steeds weer mogelijk om mensen dit toch te
laten doen. En dan hebben ze er achteraf nog een goed gevoel over ook. Hoe kan
dat?
Het heeft alles te maken met aandacht en vertrouwen. Vaak
– bijna altijd – vraag ik mensen die ik al een keer eerder heb geïnterviewd
voor een artikel. Dan zijn er al twee dingen gebeurd. Ten eerste hebben ze mij
al leren kennen en – kennelijk – geconcludeerd dat ik te vertrouwen ben. Ten
tweede hebben ze hun ervaringen al een keer aan mij verteld. Alleen al de
handeling van het vertellen, maakt dat de beleving van herinneringen en
ervaringen bij henzelf verandert. Rauwe emoties, pijnlijke momenten, een
warboel van herinneringen worden samen een gestructureerd verhaal dat je kunt vertellen.
Praattherapie
Dit is natuurlijk de kern van elke praattherapie. Je
vertelt belangrijke gebeurtenissen, zet herinneringen in volgorde, brengt je
gevoelens erbij onder woorden, benoemt hoe je er nu op terugkijkt. Zo geef je betekenis
aan bepalende momenten in je leven en kun je er tegelijkertijd afstand van nemen.
En iets wat je één keer hebt verteld, is veel makkelijker om een tweede keer te
vertellen. Het is een verhaal geworden. Een verhaal met een kop en een staart, waar iemand zich niet meer
voor schaamt maar juist anderen mee wil helpen
Maar dat verhaal moet ontstaan in een veilige omgeving,
gewoon bij iemand thuis op de bank, onder vier ogen, met ruim de tijd. Je verteller moet het
gevoel hebben dat je echt geïnteresseerd bent in hem of haar, en niet op jacht bent
naar een goeie podiumact. Goed luisteren is een cadeautje dat je iemand kunt
geven. En als dat cadeautje eenmaal uitgepakt wordt... dan kan er van alles
gebeuren.
Intiemste details
Het is me wel eens overkomen dat een verteller zo blij
was dat er iemand was die luisterde, dat de voorbereidingssessies úren duurden.
Alles kreeg ik te horen, ook alles wat niets met het thema van het verhaal te
maken had. De intiemste details, van seksueel misbruik als kind en werk in de
prostitutie, tot en met de nieuwste burenruzie. Een andere verteller biechtte
een schuld van meer dan vijftigduizend euro op, een derde begon over scheidingsellende.
Had allemaal niets met het verhaal te maken. Het was puur het effect van
luisteren. Ik ben er en ben geïnteresseerd. Meer is niet nodig.
